Dibenion elusen yw’r hyn y mae wedi’i sefydlu i’w gyflawni. Bydd y dibenion wedi’u rhestr yn nogfen lywodraethu’r elusen.

I’r mwyafrif o elusennau, bydd buddsoddiadau yn canolbwyntio ar fuddsoddi arian wrth gefn yr elusen (mae hyn yn cynnwys arian a gedwir mewn cyfrif banc a’r pethau a gedwir mewn portffolio buddsoddi) neu arian a gedwir at brosiect penodol.

I rai elusennau, yn enwedig y rheini â gwaddol neu arian sylweddol wrth gefn, bydd buddsoddiadau hefyd yn darparu enillion ariannol (incwm neu dwf cyfalaf) i gyllido gweithgareddau’r elusen.

Gellir hefyd ddefnyddio buddsoddiadau i ddatblygu dibenion yr elusen y tu hwnt i enillion ariannol, er enghraifft, drwy fuddsoddiad cyfrifol, effaith neu gymdeithasol.

Dylai pob ymddiriedolwyr gael dealltwriaeth a rennir o ddibenion yr elusen a sut mae’r elusen yn bwriadu cyflawni’r dibenion hynny drwy ei gwaith, ac yn ei dro, sut mae unrhyw fuddsoddiadau sydd gan yr elusen yn helpu i gyflawni’r dibenion.

1. Y dibenion fel y maen nhw yn nogfen llywodraethu’r lywodraethu elusen. Dylai’r bwrdd ymddiriedolwyr llawn archwilio’r rhain er mwyn sicrhau eglurder a dealltwriaeth ar y cyd.

2. Mae’r bwrdd ymddiriedolwyr llawn, sy’n cael ei gefnogi gan staff ac aelodau pwyllgor, yn gweithio gyda’i gilydd i archwilio a chanfod gwrthdaro posibl. Gallai’r pwyntiau cychwyn ar gyfer trafodaeth gynnwys y canlynol:

• yr ymddiriedolwyr neu’r staff hynny sydd ag arbenigedd penodol nibenion yr elusen: (er enghraifft ymddiriedolwr sydd â chefndir mewn ymchwil mewn elusen iechyd) yn cynnig diwydiannau neu sectorau penodol a allai achosi gwrthdaro

• ystyried gwrthdaro uniongyrchol ac anuniongyrchol (er enghraifft, gallai elusen ymwybyddiaeth o gamblo ystyried elw o gamblo yn wrthdaro uniongyrchol, tra bo’r argyfwng hinsawdd yn wrthdaro anuniongyrchol a fydd yn effeithio ar allu’r elusen i hyrwyddo ei dibenion yn y dyfodol)
• ymddiriedolwyr a staff gydag ystod eang o brofiad yn trafod y diwydiannau neu’r sector hynny a allai achosi gwrthdaro
• meysydd allweddol y mae elusennau eraill wedi ystyried eu cyfyngu neu eu heithrio o’u buddsoddiadau, er enghraifft: alcohol; profi anifeiliaid; arfau; gweithgareddau sy’n cyfrannu at yr argyfwng hinsawdd neu golli bioamrywiaeth; gamblo; torri hawliau dynol; safonau llafur; pornograffi; tybaco
• gofyn i reolwr buddsoddi neu gynghorydd buddsoddi’r elusen am restr o’r diwydiannau a’r sectorau y mae’r cwmnïau ym mhortffolio cyfredol yr elusen yn gweithredu ynddynt, ac unrhyw sgorio ESG mewnol neu allanol y maen nhw’n eu defnyddio i ganfod diwydiannau neu gwmnïau a allai fod yn beryglus

Rhaid i drafodaethau ganolbwyntio ar ddibenion yr elusen a rhaid i ymddiriedolwyr beidio â chaniatáu i gymhellion, barn neu fuddiannau personol effeithio ar y penderfyniadau y maen nhw’n eu gwneud. Mae rhai buddsoddiadau’n peri risg ariannol heb wrthdaro â dibenion yr elusen.

3. Cynnal ymarfer cydbwyso - Nododd dyfarniad cyfreithiol Butler Sloss ‘pan mae penderfyniadau anodd i’w gwneud sy’n ymwneud â gwrthdaro posibl neu niwed i enw da, mae angen i’r ymddiriedolwyr arfer barn dda drwy gydbwyso’r holl ffactorau perthnasol, yn enwedig maint y gwrthdaro posibl yn erbyn y risg o niwed ariannol.'

• i ganfod tebygolrwydd a difrifoldeb y gwrthdaro posibl. Gallai hyn gynnwys trafodaeth o’r bwrdd ymddiriedolwyr, gyda staff a rhanddeiliaid; clywed gan arbenigwyr neu ystyried safbwyntiau gwahanol. Efallai y bydd anghytuno a phenderfyniadau anodd, dylai’r Cadeirydd sicrhau bod y rhain yn cael eu rheoli fel bod pob llais yn cael ei glywed.
• b) defnyddio arbenigedd eich bwrdd/pwyllgor, eich rheolwr/cynghorydd buddsoddi, ac os oes angen arbenigwyr allanol, i ganfod pa mor debygol a difrifol yw unrhyw effaith ariannol bosibl sy’n deillio o eithrio neu gyfyngu ar fuddsoddiadau sy’n gwrthdaro â dibenion yr elusen. Rhaid i’r rheini sy’n darparu arbenigedd mewn perthynas â’r effeithiau ariannol allu dangos tystiolaeth o’r effeithiau ariannol mewn ffordd y gall y bwrdd ymddiriedolwyr cyfan ei deall. Gallai’r effeithiau ariannol gynnwys cynnydd neu ostyngiad mewn anwadalrwydd, neu newid i’r elwau posibl (incwm neu enillion cyfalaf). Dylid ystyried effeithiau ariannol dros gyfnod priodol o amser, er enghraifft, gorwel amser byrrach i elusennau ag ychydig iawn o arian wrth gefn neu orwel amser hirdymor i elusennau â gwaddol ac sy’n bwriadu bodoli dros gyfnod mwy hirdymor.

4. Cydbwyso’r gwrthdaro posibl â’r effaith ariannol a phenderfynu pa wrthdaro â dibenion y mae angen ei osgoi neu ei reoli. Dylid cofnodi hyn yn y polisi buddsoddi.

Sefydliad Friends Provident (rhif elusen 1087053)

Ymddiriedolaeth Barrow Cadbury (rhif elusen 1115476)

Sefydliad Guy's & St Thomas' (rhif elusen 1160316) Investment and Property

Mae strategaeth Asthma + Lung UK (rhif elusen 326730) yn cynnwys ymrwymiad i frwydro dros aer glân i bawb, lle bynnag y mae unigolyn yn byw neu’n cael ei eni yn y DU. Buddsoddiadau cydnabyddedig fel y maes lle gallai’r elusen wneud y gostyngiadau mwyaf yn ei hôl troed carbon, a nodi cynllun i symud buddsoddiadau a chyfraniadau blynyddol yr elusen i bensiynau staff allan o danwydd ffosil lle bynnag y bo modd.

Worldwide Fund for Nature (rhif elusen: 1081247) Mae Adroddiad Blynyddol 2022/23 yn nodi mai ‘polisi buddsoddi WWF-UK yw cynnal gwerth gwirioneddol ein buddsoddiadau a chynyddu incwm drwy bortffolio amrywiol sy’n cyd-fynd â phwerau a dyletswyddau cyfreithiol yr ymddiriedolwyr. Mae hyn yn cael ei ategu gan ein polisi buddsoddi cymdeithasol gyfrifol, sy’n hyrwyddo egwyddorion datblygu cynaliadwy a gwelliannau i’r amgylchedd ac fe’i cynlluniwyd i sicrhau nad oes unrhyw gysylltiad â buddsoddiadau a allai fod yn anghyson â’n cenhadaeth a’n hamcanion. Mae amrywiaeth fawr o fuddsoddiadau posibl yn cael eu heithrio ar y sail hon, gan gynnwys unrhyw fuddsoddiadau yn y diwydiant tanwydd ffosil, y diwydiant echdynnu neu’r sector hedfan, gan hefyd ystyried meini prawf buddsoddi cadarnhaol, cymdeithasol gyfrifol, amgylcheddol a llywodraethol. Mae’r holl fuddsoddiadau tegwch yn cael eu sgrinio i sicrhau bod y portffolio’n cydymffurfio â’n polisi buddsoddi.’

Ymddiriedolaeth New Cross Gate (rhif elusen: 1118010)

‘Polisi Gosod: Mae Ymddiriedolaeth New Cross Gate yn ariannu cyfran sylweddol o’i gweithgareddau elusennol a chefnogaeth i grwpiau cymunedol lleol eraill drwy ddefnyddio incwm sy’n cael ei gynhyrchu o nifer o eiddo preswyl a masnachol. Prynwyd yr eiddo gan gynllun y Fargen Newydd i Gymunedau y Llywodraeth Ganolog (2001-2011) a throsglwyddwyd yr asedau i’r Ymddiriedolaeth yn 2013 ar y ddealltwriaeth y byddem ni’n defnyddio’r incwm rhent o’r eiddo i gefnogi ein hamcanion elusennol.

Yn unol â chanllawiau’r Comisiwn Elusennau, diben y buddsoddiadau hyn yw sicrhau’r enillion ariannol gorau i’r Ymddiriedolaeth. Byddwn ni’n cydymffurfio â’r gofyniad hwn gan sicrhau ar yr un pryd bod y busnesau sy’n defnyddio ein heiddo masnachol yn ein helpu i gyflawni ein hamcanion elusennol. Byddwn ni’n annog tenantiaid sy’n gwneud cyfraniad cadarnhaol i’r ardal; yn esthetig, yn economaidd ac yn gymdeithasol. Ni fyddwn yn prydlesu ein heiddo masnachol i fusnesau y mae eu gweithgareddau’n groes i gyflawni’r amcanion hyn, er enghraifft bwcis neu gwmnïau benthyciadau tymor byr. Ar gyfer ein heiddo preswyl, byddwn ni’n landlord da, yn darparu gwasanaeth ymatebol i’n tenantiaid ac yn darparu eiddo diogel, wedi’i gynnal a’i gadw’n dda, deiliadaeth sefydlog a rhent teg iddynt.’

Mae dulliau ar gyfer osgoi neu reoli gwrthdaro yn cynnwys:

• gwaredu (gwerthu’r holl fuddsoddiadau sy’n eiddo i chi ar hyn o bryd) ac osgoi buddsoddiadau yn y dyfodol mewn cwmni, diwydiant neu sector penodol
• cyfyngu ar fuddsoddiad mewn diwydiant neu sector penodol, er enghraifft cyfyngu ar ganran y refeniw neu elw y gall cwmni ei gael o’r maes sy’n gwrthdaro, neu gyfyngu buddsoddiadau mewn cronfa i ganran o ddiwydiant neu sector penodol
• defnyddio dulliau buddsoddi cyfrifol Welsh i geisio osgoi neu reoli gwrthdaro.

Dylid nodi’r gwrthdaro, ac unrhyw gyfyngiadau, yn y polisi buddsoddi a’i drafod gyda chynghorwyr a rheolwyr buddsoddi.

Gall sut ac i ba raddau y mae modd osgoi neu reoli gwrthdaro ddibynnu ar faint asedau’r elusen a natur ei buddsoddiadau. Er enghraifft, yn achos cyfrif banc neu gronfa gyfun bydd yr elusen yn dewis rhwng gwahanol ddarparwyr sydd â chyfyngiadau presennol ar waith a gallai wedyn ddewis y cyfrif banc neu’r gronfa gyfun sydd fwyaf cydnaws ag angen yr elusen i osgoi neu reoli gwrthdaro. Ar gyfer elusennau sydd â phortffolios pwrpasol, mae modd teilwra’r portffolio i amgylchiadau penodol yr elusen.

Gweler hefyd yr adran buddsoddiadau cyfrifol ac enghreifftiau o bolisïau buddsoddi sy’n osgoi gwrthdaro â dibenion.

Gallai risgiau i enw da ddeillio o

• gwrthdaro â dibenion (e.e. elusen iechyd yn buddsoddi mewn tybaco; elusen cyfiawnder cymdeithasol yn buddsoddi mewn benthyca rheibus)
• pryderon rhoddwyr, derbynwyr grant a’r cyhoedd yn gyffredinol am ddiwydiannau penodol (e.e. arfau annetholus, tywod tar, pornograffi)
• effeithiau negyddol y buddsoddiadau (e.e. cwmnïau sy’n achosi niwed i gymunedau lleol neu natur)

Mae'r bwrdd ymddiriedolwyr llawn, sy’n cael ei gefnogi gan staff, ac aelodau pwyllgor, yn gweithio gyda’i gilydd i archwilio a chanfod risgiau posibl i enw da. Gallai’r pwyntiau cychwyn ar gyfer trafodaeth gynnwys y canlynol:

• barn neu ymateb disgwyliedig rhanddeiliaid, a allai gynnwys rhoddwyr, defnyddwyr gwasanaeth a derbynwyr grant
• ymddiriedolwyr a staff gydag ystod eang o brofiad yn trafod y diwydiannau neu’r sector hynny a allai achosi risg i enw da
• meysydd allweddol y mae elusennau eraill wedi ystyried eu cyfyngu neu eu heithrio o’u buddsoddiadau, er enghraifft: alcohol; profi anifeiliaid; arfau; gweithgareddau sy’n cyfrannu at yr argyfwng hinsawdd neu golli bioamrywiaeth; gamblo; torri hawliau dynol; safonau llafur; pornograffi; tybaco
• gofyn i reolwr buddsoddi or gynghorydd buddsoddi’r elusen am restr o’r diwydiannau a’r sectorau y mae’r cwmnïau ym mhortffolio cyfredol yr elusen yn gweithredu ynddynt, ac unrhyw sgorio ESG mewnol neu allanol y maen nhw’n eu defnyddio i ganfod diwydiannau neu gwmnïau a allai fod yn beryglus

2. Cynnal ymarfer cydbwyso - Nododd dyfarniad cyfreithiol Butler Sloss ‘pan mae penderfyniadau anodd i’w gwneud sy’n ymwneud â gwrthdaro posibl neu niwed i enw da, mae angen i’r ymddiriedolwyr arfer barn dda drwy gydbwyso’r holl ffactorau perthnasol, yn enwedig maint y gwrthdaro posibl yn erbyn y risg o niwed ariannol.'

• i ganfod tebygolrwydd a difrifoldeb y risg i enw da. Gallai hyn gynnwys trafodaeth o’r bwrdd ymddiriedolwyr, gyda staff a rhanddeiliaid; clywed gan arbenigwyr neu ystyried safbwyntiau gwahanol. Efallai y bydd anghytuno a phenderfyniadau anodd, dylai’r Cadeirydd sicrhau bod y rhain yn cael eu rheoli fel bod pob llais yn cael ei glywed.
• defnyddio arbenigedd eich bwrdd/pwyllgor, eich rheolwr/cynghorydd buddsoddi, ac os oes angen arbenigwyr allanol, i ganfod pa mor debygol a difrifol yw unrhyw effaith ariannol bosibl sy’n deillio o eithrio neu gyfyngu ar fuddsoddiadau sy’n achosi risg i enw da. Rhaid i’r rheini sy’n darparu arbenigedd mewn perthynas â’r effeithiau ariannol allu dangos tystiolaeth o’r effeithiau ariannol mewn ffordd y gall y bwrdd ymddiriedolwyr cyfan ei deall. Gallai’r effeithiau ariannol gynnwys cynnydd neu ostyngiad mewn anwadalrwydd, neu newid i’r elwau posibl (incwm neu enillion cyfalaf). Dylid ystyried effeithiau ariannol dros gyfnod priodol o amser, er enghraifft, gorwel amser byrrach i elusennau ag ychydig iawn o arian wrth gefn neu orwel amser hirdymor i elusennau â gwaddol ac sy’n bwriadu bodoli dros gyfnod mwy hirdymor.

• dylai’r effaith ariannol oherwydd risg i enw da sy’n arwain at golli cefnogaeth gan roddwyr hefyd gael ei dadansoddi a’i hystyried.

3. Cydbwyso’r risg posibl i enw da â’r effaith ariannol a phenderfynu pa risgiau i enw da y mae angen eu hosgoi neu eu rheoli. Dylid cofnodi hyn yn y polisi buddsoddi.

Mae dulliau ar gyfer osgoi neu reoli risg i enw da yn cynnwys:

• gwaredu (gwerthu’r holl fuddsoddiadau sy’n eiddo i chi ar hyn o bryd) ac osgoi buddsoddiadau yn y dyfodol mewn cwmni, diwydiant neu sector penodol
• cyfyngu ar fuddsoddiad mewn diwydiant neu sector penodol, er enghraifft cyfyngu ar ganran y refeniw neu elw y gall cwmni ei gael o’r maes risg, neu gyfyngu buddsoddiadau mewn cronfa i ganran o ddiwydiant neu sector penodol
• defnyddio dulliau buddsoddi cyfrifol i geisio osgoi neu reoli risg i enw da

Dylid nodi’r risg i enw da, ac unrhyw gyfyngiadau, yn y polisi buddsoddi a’i drafod gyda chynghorwyr a rheolwyr buddsoddi.

Gall sut ac i ba raddau y mae modd osgoi neu reoli risgiau i enw da ddibynnu ar faint asedau’r elusen a natur ei buddsoddiadau. Er enghraifft, yn achos cyfrif banc neu gronfa gyfun, bydd yr elusen yn dewis rhwng gwahanol ddarparwyr sydd â chyfyngiadau presennol ar waith a gallai wedyn ddewis y cyfrif banc neu’r gronfa gyfun sydd fwyaf cydnaws ag angen yr elusen i osgoi neu reoli risgiau i enw da. Ar gyfer elusennau sydd â phortffolios pwrpasol, mae modd teilwra’r portffolio i amgylchiadau penodol yr elusen.

Gweler hefyd yr adran buddsoddiadau cyfrifol ac enghreifftiau o bolisïau buddsoddi sy’n osgoi gwrthdaro â dibenion a chyfrif banc.

Er bod cyfleoedd i elusennau o bob maint ddefnyddio eu llais a’u dewisiadau, fel arfer bydd mwy o gyfleoedd ar gael i’r elusennau hynny sydd ag asedau sylweddol.

Ar gyfer elusennau sydd ag asedau sylweddol, sy’n cael eu cadw mewn cronfeydd cyfun neu bortffolio pwrpasol – gweler buddsoddi cyfrifol, buddsoddi effaith a buddsoddi cymdeithasol – arweinyddiaeth a dylanwad.

Ar gyfer elusennau sydd â chronfeydd mewn cyfrif banc, gweler ‘elusennau sy’n buddsoddi arian parod yn bennaf’ am fwy o gyfleoedd i gyd-fynd â dibenion yr elusen.

Ar gyfer elusennau sydd ag asedau sylweddol, sy’n cael eu cadw mewn cronfeydd cyfun neu bortffolio pwrpasol - gweler buddsoddi cyfrifol, buddsoddi effaith a buddsoddi cymdeithasol - gweithredu ar y cyd.

Dylid gofyn i ymddiriedolwyr, staff ac aelodau pwyllgor ddatgelu os oes unrhyw wrthdaro rhwng buddiannau. Dylai unrhyw wrthdaro sy’n cael ei ddatgelu gael ei gofnodi a’i drin yn unol â pholisi gwrthdaro rhwng buddiannau a dogfen lywodraethu’r elusen lle bo hynny’n berthnasol.

Mae’r gwrthdaro rhwng buddiannau a allai godi a’r camau y gall yr elusen eu cymryd yn cynnwys:

Ymddiriedolwr neu aelod o bwyllgor yn meddu ar gyfranddaliadau sylweddol sy’n gorgyffwrdd â’r elusen. Gallai hyn fod ar hap, neu oherwydd bod ymddiriedolwr/aelod o’r pwyllgor wedi rhoi cyfranddaliadau i’r elusen. 

Camau gweithredu posibl:

• mae’r gorgyffwrdd yn cael ei gydnabod cyn unrhyw drafodaethau sy’n ymwneud â chyfranddaliadau’r elusen a’i gofnodi yn y cofnodion
• mae ymddiriedolwyr yn sicrhau bod digon o amrywiaeth ymysg aelodau’r bwrdd/pwyllgor fel na all yr unigolyn sydd â’r gorgyffwrdd ddylanwadu’n ormodol ar drafodaethau
• mae ymddiriedolwyr yn ystyried a oes angen i’r unigolyn fod yn absennol o drafodaethau
• mae ymddiriedolwyr/staff/aelodau pwyllgor yn ystyried a ddylid cadw neu werthu’r cyfranddaliadau ar gyfer arallgyfeirio neu osgoi gwrthdaro rhwng buddiannau ac a yw hyn yn ateb dibenion yr elusen orau

Mae ymddiriedolwyr/aelodau pwyllgor yn cael eu cyflogi neu wedi cael eu cyflogi’n flaenorol gan ddarparwr proffesiynol proffesiynol sy’n cael ei ddefnyddio gan yr elusen, neu’n defnyddio’r darparwr proffesiynol hwnnw ar gyfer eu materion personol neu fusnes

Camau gweithredu posibl:

• mae’r berthynas yn cael ei hailadrodd cyn unrhyw drafodaethau sy’n ymwneud â'r darparwr proffesiynol, yn enwedig mewn sgyrsiau sy’n ymwneud â pherfformiad, ffioedd neu adnewyddu contract y darparwr proffesiynol

Mae ymddiriedolwyr/aelodau pwyllgor yn cael eu cyflogi gan gystadleuydd i’r darparwyr proffesiynol (e.e. rheolwr buddsoddi neu gynghorydd buddsoddi) sy’n cael eu defnyddio gan yr elusen

Camau gweithredu posibl:

• ymrwymo i gyfrinachedd, peidio â rhannu unrhyw wybodaeth a gafwyd yng nghyd-destun yr elusen gyda’u cyflogwr neu eu cydweithwyr
• tynnu eu hunain yn ôl o benderfyniadau lle mae gwrthdaro

Cael cyngor gan ymddiriedolwr/aelod pwyllgor sydd ag arbenigedd proffesiynol

Camau gweithredu posibl:

• penderfynu a yw’r ymddiriedolwr/aelod pwyllgor yn debygol o gael budd (ariannol neu fel arall) o roi cyngor i’r elusen ac effaith y budd hwnnw

Wrth dderbyn cyngor gan ddarparwr proffesiynol fe rheolwr buddsoddi neu gynghorydd buddsoddi

Camau gweithredu posibl:

• sicrhau bod digon o oruchwyliaeth gan ymddiriedolwyr/pwyllgorau i bennu ansawdd ac addasrwydd y cyngor (gweler Egwyddor 4)
• sicrhau bod gorwel amser a dull buddsoddi’r elusen yn cael eu dewis i gyflawni dibenion yr elusen yn y ffordd orau yn hytrach na bod o fudd i’r darparwr proffesiynol yn fasnachol

lletygarwch neu fuddion eraill sy’n cael eu derbyn gan y rheini sy’n derbyn ffioedd mewn perthynas â buddsoddiadau’r elusen (e.e. rheolwyr buddsoddi neu gynghorwyr buddsoddi)

Camau gweithredu posibl:

• cofrestr lletygarwch a buddion, gyda therfynau sy’n cael eu caniatâu

Y Comisiwn Elusennau – rheoli gwrthdaro rhwng buddiannau mewn elusen

NCVO – templed polisi gwrthdaro rhwng buddiannau