Geirfa

Roedd y dyfarniad a gyflwynwyd yn 2022 yn archwilio 'a ddylai elusennau... allu mabwysiadu polisi buddsoddi sy'n eithrio llawer o fuddsoddiadau posibl oherwydd bod yr ymddiriedolwyr o'r farn eu bod yn gwrthdaro â'u dibenion elusenol'. Roedd yr achos rhwng Ymddiriedolaeth Ashden/ Mark Leonard Trust a'r Comisiwn Elusennau.

cydnabod, parchu a gwerthfawrogi gwahaniaethau pobl, a’u galluogi i gyfrannu  a gwireddu eu potensial llawn mewn diwylliant cynhwysol. Ymysg yr eitemau i’w  hystyried yn y cyd-destun hwn mae rhywedd, ethnigrwydd, cyfeiriadedd rhywiol,  crefydd neu gred, cefndir a nodweddion cymdeithasol a diwylliannol.

cynnydd neu ostyngiad yng ngwerth ased. Gall anwadalrwydd eithafol olygu bod symudiadau annisgwyl ac weithiau miniog yng ngwerth ased. Mae gan wahanol asedau lefelau gwahanol o anwadalrwydd.

mae ‘arian’ buddsoddiadau elusennol fel arfer yn golygu arian mewn cyfrif banc (gweler isod), cronfa adneuo gyffredin (gweler isod) neu fuddsoddiadau ‘tebyg i arian parod’ (gweler isod). Gall elusennau hefyd ddal symiau bach o arian mân mewn darnau arian ac arian papur.

adnoddau a ddelir gan elusen, er enghraifft arian parod mewn cyfrif banc,  eiddo/tir, portffolio buddsoddi. Mae ‘asedau buddsoddi’ fel arfer yn cyfeirio  at asedau lle mae’r elusen yn ceisio gwneud elw (er enghraifft enillion  cyfalaf neu incwm o gyfranddaliadau neu incwm rhent o eiddo masnachol) i’w  wario ar weithgareddau’r elusen. Mae ‘asedau swyddogaethol’ fel arfer yn  cyfeirio at asedau y mae’r elusen yn eu defnyddio i gyflawni ei dibenion yn  uniongyrchol (e.e. adeiladau gweithredu, elusendai).

buddsoddiadau mewn ased nad yw’n perthyn i’r categorïau cyffredin uchod (arian parod, cyfranddaliadau, bondiau), er enghraifft:

• ecwiti preifat: lle mae buddsoddwr yn prynu cwmni i geisio gwella ei berfformiad er mwyn gwneud elw pan werthir y busnes
• cyfalaf menter: ecwiti preifat ond ar gam cynnar yn hanes y cwmni
• cronfeydd mantoli: defnyddio amrywiaeth o strategaethau buddsoddi i geisio gwrthbwyso risgiau prisio buddsoddiad presennol, er enghraifft drwy fuddsoddi rhywfaint o’r arian yn groes i brif fuddsoddiadau’r gronfa
• nwyddau: asedau ffisegol fel aur, olew neu gynhyrchion amaethyddol. Fel arfer, buddsoddir yn y rhain drwy gronfeydd neu lwyfannau masnachu
• seilwaith: asedau fel pontydd, ffyrdd, priffyrdd, systemau carthffosiaeth, neu ynni. Fel arfer, buddsoddir yn y rhain drwy gronfeydd neu lwyfannau masnachu.

Mae eiddo (a elwir hefyd yn eiddo tirol) hefyd yn cael ei ddosbarthu weithiau fel buddsoddiad amgen.

er enghraifft eiddo, tir neu asedau eraill fel celf neu offerynnau cerdd. Gallai’r asedau gael eu trin fel buddsoddiad ariannol (er enghraifft, lle bo elusen yn berchen ar adeilad swyddfa sy’n cael ei rentu i denantiaid masnachol) neu fuddsoddiad cymdeithasol (er enghraifft, lle bo elusen yn berchen ar adeilad swyddfa sy’n cael ei rentu i denantiaid gyda chenhadaeth gymdeithasol sy’n cyd-fynd â dibenion yr elusen). Mae’r Egwyddorion yn delio ag eiddo a ddelir at ddibenion buddsoddi – i gynhyrchu elw ar gyfer gwariant at ddibenion elusennol, naill ai drwy enillion cyfalaf neu incwm. Er eglurder, cyfeirir at hyn fel ‘eiddo buddsoddi’, sy’n wahanol i ‘eiddo elusennol/gwaddol swyddogaethol’ (er enghraifft, adeiladau gweithredu elusen neu elusendai). Os bydd elusen yn cynhyrchu incwm neu enillion cyfalaf o’i heiddo elusennol ar gyfer gwario ar agweddau eraill ar ddibenion yr elusen, efallai y bydd angen dilyn rhai o’r Egwyddorion.

benthyciadau a roddir gan lywodraeth neu gwmni i gael benthyg arian gan fuddsoddwyr, fel arfer gyda llog taladwy a thelerau ad-dalu sefydlog. Bondiau a roddir gan lywodraeth y DU yw ‘giltiau’, tra bo bondiau llywodraeth UDA yn cael eu galw’n ‘warannau’r trysorlys’. Fel arfer, bydd bondiau’n talu cyfradd llog benodol i’r buddsoddwr dros gyfnod penodol, ac ar ddiwedd y cyfnod hwnnw bydd y swm a fenthycir (a elwir yn ‘brifswm’) yn cael ei ad-dalu gan ddarparwr y bond.

ystyried amrywiaeth o ffactorau wrth fuddsoddi y tu hwnt i elw ariannol, er enghraifft dull y cwmni o fynd i’r afael â materion amgylcheddol, cymdeithasol neu lywodraethu (ESG), neu geisio dylanwadu ar y cwmnïau y buddsoddwyd ynddynt (a elwir hefyd yn stiwardiaeth neu berchnogaeth weithredol). Mae buddsoddi cyfrifol yn rhoi’r un pwys ar effeithiau negyddol a chadarnhaol ar bobl a’r blaned ag ar risg ariannol ac elw.

buddsoddi er mwyn cyflawni dibenion yr elusen yn uniongyrchol drwy’r buddsoddiad a gwneud elw ariannol. Gall yr elw ariannol sy’n ofynnol fod yn fwriadol is na’r swm a fuddsoddwyd (‘adennill’ buddsoddiad yn hytrach na ‘gwneud elw’ ar fuddsoddiad) ond mae disgwyl rhywfaint o elw ariannol. Mae hyn yn wahanol i grant lle nad oes disgwyl i chi wneud elw ariannol.  Mae modd gwneud buddsoddiadau cymdeithasol yng ngweithrediadau’r elusen ei hun (er enghraifft, prynu adeilad gweithredu) neu mewn mudiadau eraill (er enghraifft, rhoi benthyciad i elusen er mwyn iddi brynu adeilad, buddsoddi mewn cyfranddaliadau mewn menter gymdeithasol neu fuddsoddi mewn cronfa effaith sy’n gwneud buddsoddiadau i fusnesau ag effaith gymdeithasol neu amgylcheddol fesuradwy). Gall y rhan fwyaf o elusennau yng Nghymru a Lloegr wneud buddsoddiadau cymdeithasol.

mae hyn fel arfer yn cyfeirio at fuddsoddiadau sy’n ceisio creu manteision amgylcheddol neu gymdeithasol penodol yn ogystal ag elw ariannol. Mae modd dosbarthu’r rhain fel buddsoddiadau ariannol neu gymdeithasol yn dibynnu ar ffactorau fel pa mor agos mae’r buddsoddiad yn cyfateb i ddibenion yr elusen. Yn ogystal â buddsoddi uniongyrchol, mae rhai elusennau hefyd yn buddsoddi effaith mewn marchnadoedd eilaidd, er enghraifft prynu cyfranddaliadau mewn cwmnïau sy’n cyfrannu at atebion i faterion amgylcheddol neu gymdeithasol, neu er mwyn ymgymryd â rôl weithredol i wella arferion amgylcheddol neu gymdeithasol y cwmni (cyfeirir at hyn hefyd fel buddsoddi cyfrifol).

mae’n ceisio lleihau faint sy’n cael ei brynu a’i werthu er mwyn sicrhau’r elw mwyaf posibl. Y dull goddefol mwyaf adnabyddus yw cronfeydd ‘mynegai’ neu ‘tracio’ sy’n buddsoddi yn yr holl daliadau sylfaenol mewn mynegai neu mewn sampl ohonynt. Er enghraifft, mae’r FTSE 100 yn fynegai cyfranddaliadau o’r 100 cwmni uchaf yn ôl cyfalafu’r farchnad a restrir ar Gyfnewidfa Stoc Llundain. Mae cyfalafu’r farchnad (neu gap marchnad) cwmni yn cael ei gyfrifo drwy luosi cyfanswm y cyfranddaliadau â phris y cyfranddaliad. Gallai cronfa oddefol fuddsoddi ym mhob un o’r 100 cwmni hyn yn gymesur â’i chap marchnad, gan ddal mwy o gyfranddaliadau mewn cwmnïau sydd â chap marchnad mwy o faint.  Bydd cronfeydd tracio ‘moesegol’ yn sgrinio neu’n newid cyfran daliadau (‘pwysoliad’) cwmnïau neu sectorau penodol, er enghraifft cwmnïau carbon-ddwys neu gwmnïau tybaco.

mae rheolwyr buddsoddi yn dewis a dethol buddsoddiadau gyda’r bwriad o brynu a gwerthu er mwyn sicrhau mwy o elw ariannol. Mae modd defnyddio buddsoddi gweithredol hefyd i roi strategaeth fuddsoddi benodo ar waith, er enghraifft i ganolbwyntio ar fuddsoddiadau cynaliadwy neu fuddsoddiadau sy’n seiliedig ar effaith.

buddsoddi gyda’r amcan o wneud elw ariannol drwy gynhyrchu incwm a/neu gynyddu gwerth y buddsoddiad (twf cyfalaf). Mae gan elusennau’r pŵer i wneud buddsoddiadau ariannol er mwyn hyrwyddo dibenion yr elusen. Fel y mae CC14 yn ei nodi, wrth wneud buddsoddiadau ariannol dylai ymddiriedolwyr ystyried gwrthdaro â’r dibenion hynny, risgiau i enw da a risg buddsoddi ochr yn ochr â’r amcan o wneud arian.

buddsoddiadau y gellir eu troi’n arian yn hawdd. Yn gyffredinol, bydd y buddsoddiadau hyn yn cynhyrchu mwy o elw na chyfrif banc, ond ni fyddant yn cael eu diogelu gan y Cynllun Digolledu Gwasanaethau Ariannol (FSCS). Ymhlith yr enghreifftiau mae bondiau dyddiad byr (bondiau a gyflwynir gan lywodraethau neu gwmnïau sy’n cyrraedd eu dyddiad aeddfedu yn y dyfodol agos, yn aml o fewn 2-3 mis) a thystysgrifau adneuon (cytundeb rhwng adneuydd a banc, fel arfer, lle mae’r banc yn cynnig cyfradd elw sefydlog dros gyfnod byr penodol; mae dirwyon os cymerir yr arian allan cyn diwedd y cyfnod). Fel arfer, mae gan gronfa adneuon gyffredin arian mewn cyfrifon banc a buddsoddiadau tebyg i arian. Er y gellid ystyried cyfranddaliadau yn ‘debyg i arian’ oherwydd gallant gael eu gwerthu a’u troi’n arian yn gyflym, gall gwerth cyfranddaliadau amrywio a gallai hyn arwain at orfod gwerthu cyfranddaliadau am golled. Yn yr Egwyddorion, ni chaiff cyfranddaliadau eu cynnwys fel buddsoddiadau ‘tebyg i arian’.

A yw canllawiau Comisiwn yr Elusen ar sut y dylai ymddiriedolwyr wneud penderfyniadau ynghylch buddsoddi cronfeydd elusennau

adnodd ymarferol i helpu elusennau a’u hymddiriedolwyr i ddatblygu safonau llywodraethu uchel. Mae’r Egwyddorion yn dilyn strwythur y Cod i helpu elusennau i’w defnyddio ochr yn ochr â’i gilydd.

mae cofnodi penderfyniadau yn rhan allweddol o lywodraethu. Yn yr Egwyddorion, nodir ‘cofnodwyd’ lle dylid cofnodi canlyniad penderfyniad mewn man penodol, er enghraifft yn y cyfrifon blynyddol neu’r polisi buddsoddi. Bydd rhai penderfyniadau eisoes wedi cael eu nodi, er enghraifft yn nogfen lywodraethu’r elusen. Mae modd cofnodi pob penderfyniad arall yn y modd sydd hawsaf i’r elusen, er enghraifft mewn cofnod canolog neu yng nghofnodion y cyfarfod.

rheoleiddiwr elusennau yng Nghymru a Lloegr sy’n cynnal y gofrestr elusennau.

elusen gofrestredig y gall elusennau fuddsoddi arian ynddi. Mae arian gan nifer o elusennau yn cael ei fuddsoddi gyda’r nod o sicrhau mwy o elw na’r hyn a geir mewn cyfrif banc arferol. Gall elusennau gael mynediad ar unwaith at eu harian. Nid yw’r arian yn cael ei warchod gan y Cynllun Digolledu Gwasanaethau Ariannol (FSCS). Bydd rheolwr y Gronfa Adneuo Gyffredin yn buddsoddi’r arian mewn amrywiaeth o ffyrdd, er enghraifft cyfrifon galw (fel cyfrif banc ond gydag isafswm balans uwch sy’n talu cyfradd llog uwch), adneuon cyfnod penodol (dim ond ar ôl cyfnod sefydlog y mae modd tynnu arian allan) a giltiau (benthyciad llog sefydlog a roddir gan lywodraeth y DU). Yn hytrach na Chronfa Adneuo Gyffredin, mae rhai rheolwyr buddsoddi yn darparu gwasanaeth rheoli arian sy’n ceisio sicrhau mwy o elw nag ar gyfrif banc.

yn wahanol i fod yn berchen ar eiddo penodol yn uniongyrchol, bydd cronfa eiddo yn buddsoddi mewn portffolio o eiddo, fel swyddfeydd neu lety myfyrwyr. Fel arfer, bydd buddsoddwyr yn derbyn arian o incwm rhent a’r cynnydd yng ngwerth eiddo.

fel arfer cronfeydd y mae’n rhaid eu defnyddio at ddiben penodol  yn unol â dymuniadau’r rhoddwr sy’n fwy cyfyng na dibenion cyffredinol yr  elusen.

cronfeydd anghyfyngedig y mae’r Ymddiriedolwyr wedi penderfynu eu bod am eu rhoi o’r neilltu at ddiben penodol

cronfeydd sydd ar gael i’w gwario ar weithgareddau sy’n  datblygu unrhyw un o ddibenion yr elusen

mae arian o nifer o elusennau, neu nifer o fuddsoddwyr, yn cael ei gyfuno a’i fuddsoddi mewn gwahanol asedau fel cyfranddaliadau, bondiau a dewisiadau eraill. Gall y gronfa fuddsoddi’n uniongyrchol neu drwy gronfeydd eraill, er enghraifft er mwyn cael gafael ar arbenigedd arbenigol mewn un sector neu ddaearyddiaeth. Drwy gyfuno arian, gall elusennau fanteisio ar fuddion, er enghraifft, ffioedd trafodion is, sydd fel arfer ddim ond ar gael i fuddsoddwyr mwy.

cronfeydd anghyfyngedig sydd ar gael i’w gwario (heb gynnwys asedau sefydlog a ddefnyddir i gyflawni gweithgareddau’r elusen fel adeilad, neu fuddsoddiadau cymdeithasol). Mae’r Egwyddorion yn canolbwyntio ar sut mae cronfeydd wrth gefn yn cael eu buddsoddi. Cronfeydd Elusennol Wrth Gefn: Mae  gan Building Resilience (CC19) ganllawiau ar ddatblygu polisi cronfeydd wrth gefn.

byddai asedau digidol datganoledig fel crypto-arian neu docynnau nad oes modd eu cyfnewid yn cael eu hystyried yn fuddsoddiadau amgen. Mae canllawiau rheolaeth ariannol fewnol y Comisiwn Elusennau ar gyfer elusennau (CC8) yn nodi y dylai ymddiriedolwyr fod yn ymwybodol o’r risgiau niferus sy’n gysylltiedig â chrypto-asedau.

term sy’n cael ei ddefnyddio fel arfer mewn buddsoddiad cymdeithasol i gyfeirio at wneud buddsoddiadau sy’n amyneddgar, yn oddefgar i risg, yn rhatach ac yn hyblyg. Gall y mudiad sy’n cael buddsoddiad fod ar gam cynnar, gan gyflwyno cysyniad arloesol ac efallai y bydd yn ei chael hi’n anodd sicrhau buddsoddiad ar gyfraddau masnachol.

unedau perchnogaeth mewn cwmni. Mae’r termau ‘stociau’ a ‘chyfranddaliadau’ yn aml yn cael eu defnyddio’n gyfnewidiol – mae’r cwmni’n cyhoeddi stoc (nifer o gyfranddaliadau), y mae buddsoddwyr yn ei brynu fel cyfranddaliadau. Gall cyfranddaliadau fod mewn cwmni rhestredig (a elwir hefyd yn gwmni ‘cyhoeddus’ lle mae modd masnachu cyfranddaliadau ar gyfnewidfa stoc) neu gwmni heb ei restru (a elwir hefyd yn gwmni ‘preifat’ lle bydd angen i’r buddsoddwr ddod o hyd i brynwr parod). Drwy fuddsoddi mewn cyfranddaliadau, efallai y bydd y buddsoddwr yn gobeithio cael difidendau (swm o arian a delir yn rheolaidd gan gwmni i’w gyfranddalwyr o’i elw neu gronfeydd wrth gefn) a/neu elwa’n ariannol o gynnydd ym mhris y cyfranddaliadau.

efallai y bydd gan elusennau gyfrifon banc gwahanol at ddibenion gwahanol, er enghraifft cyfrif cyfredol ar gyfer anghenion gwario uniongyrchol a chyfrif cynilo ar gyfer arian sydd ei angen yn y dyfodol agos ond nid ar unwaith. Mae’r Cynllun Digolledu Gwasanaethau Ariannol (FSCS) fel arfer yn gwarchod adneuon elusennol hyd at £85,000 fesul banc, cymdeithas adeiladu neu undeb credyd.  Gall elusennau ddefnyddio llwyfannau cynilo (gwefannau sy’n gweithio gyda banciau a chymdeithasau adeiladu dethol) i ddod o hyd i gyfrifon cynilo a symud rhyngddynt yn haws. Mae cronfeydd a ddelir mewn cyfrif banc yn cyfrif fel buddsoddiadau.

fel arfer unigolyn neu fudiad sy’n gallu cynnig cyngor annibynnol sy’n ystyried yr holl gynhyrchion a’r rheolwyr buddsoddi sydd ar gael yn y farchnad. Gall gwasanaethau gynnwys cyngor ar strategaeth risg a buddsoddi; rheoli arian; dewis rheolwyr buddsoddi; monitro ac adolygu buddsoddiadau. Ar gyfer rhai elusennau, rhai mwy o faint fel arfer, bydd cynghorydd buddsoddi yn dewis, yn monitro ac yn adolygu amrywiaeth o reolwyr buddsoddi ac yn buddsoddi arian gyda rheolwyr dethol ar ran yr elusen.

fel arfer unigolyn neu fudiad sy’n darparu cyngor ariannol a buddsoddi ynghylch eiddo buddsoddi sy’n eiddo i’r elusen.

bod yn rhagweithiol i sicrhau bod pobl o wahanol gefndiroedd, profiadau a  hunaniaethau yn teimlo eu bod yn cael eu croesawu, eu parchu a’u bod yn gallu  cymryd rhan yn llawn. Mae’n ymwneud nid yn unig â chreu amgylchedd amrywiol  ond hefyd â sicrhau bod unigolion yn gallu bod yn nhw eu hunain yn llwyr.

mae daliadau sylfaenol yn cyfeirio at bob stoc neu fond unigol mewn portffolio buddsoddi. Mewn cronfa sydd, yn ei thro, yn cael ei buddsoddi mewn cronfeydd eraill, gall fod degau neu hyd yn oed gannoedd o ddaliadau sylfaenol.  Mewn portffolio buddsoddi ac iddo sylfaen fawr a nifer o gronfeydd, gallai fod miloedd o ddaliadau sylfaenol.

lle cyfeirir at hyn yn yr Egwyddorion, mae’n golygu cwmni sy’n darparu gwasanaethau neu gyngor proffesiynol i’r elusen o ran ei buddsoddiadau. Mae’r Egwyddorion a’r enghreifftiau yn nodi’n glir ai cynghorydd neu reolwr buddsoddi yw hyn, neu ai math arall o ddarparwr ydyw, er enghraifft rheolwr eiddo neu fanc. Mae’r cwmnïau hyn yn aml yn cael eu rhestru fel ‘Cynghorwyr’ yn adroddiad blynyddol yr elusen. Mae’r Egwyddorion yn osgoi’r term oherwydd bod risg o ddrysu gyda chynghorwyr buddsoddi (gweler isod). Fel yr archwilir yn yr Egwyddorion, gall ymddiriedolwr neu wirfoddolwr (aelod pwyllgor fel arfer) roi cyngor ar fuddsoddiadau sydd ag arbenigedd a gallu perthnasol.

Mae Datganiad Ymarfer Cymeradwy Elusennau (SORP) yn nodi sut dylai elusennau  baratoi eu cyfrifon yn unol â’r Safon Adrodd Ariannol sy’n berthnasol yn y  DU. Nid yw’r Egwyddorion yn ceisio nodi’r holl ofynion yn y SORP a dylai  ymddiriedolwyr/staff elusennau ddefnyddio’r SORP wrth baratoi cyfrifon. Mae  gofynion SORP yn cynnwys:    - adrodd ar berfformiad ariannol buddsoddiadau, costau rheoli  buddsoddiadau - ei gwneud yn ofynnol i elusennau mwy o faint (incwm >£500k) esbonio yn  yr adolygiad ariannol, os oes ganddynt fuddsoddiadau ariannol sylweddol, i ba  raddau (os o gwbl) y maent yn ystyried materion cymdeithasol, amgylcheddol  neu foesegol yn eu polisi buddsoddi.

mae’r Egwyddorion yn cyfeirio drwyddi draw at ‘ddibenion’ yr elusen, yn unol â’r iaith a ddefnyddir yn CC14. Nodir y dibenion yn nogfennau llywodraethu’r elusen. Cyfeirir at y dibenion yn aml fel ‘bwriadau’, ac weithiau fel ‘amcanion’, ‘nodau’ neu ‘genhadaeth’. Yng Nghymru a Lloegr, mae Deddf Elusennau 2011 yn diffinio diben elusennol, yn benodol, fel un sy’n perthyn i un o 13 disgrifiad o ddibenion (er enghraifft atal neu liniaru tlodi, hyrwyddo addysg) ac sydd er budd y cyhoedd. Mae holl weithgareddau elusen, gan gynnwys gwneud buddsoddiadau, yn cael eu cyflawni i gefnogi a hyrwyddo dibenion yr elusen.

er mai’r ymddiriedolwyr sy’n gyfrifol yn y pen draw ac ar y cyd am  fuddsoddiadau’r elusen, gall ymddiriedolwyr bennu (‘dirprwyo’) tasgau a  phenderfyniadau i aelodau staff, gwirfoddolwyr neu gynghorwyr proffesiynol.  Rhaid dirprwyo yn unol â’r pwerau statudol sydd ar gael yn nogfen  lywodraethu’r elusen.

yn egluro sut bydd eich elusen yn cael ei rhedeg a dibenion yr  elusen (efallai y cyfeirir at y rhain fel ‘cenhadaeth’, ‘bwriadau’, amcanion’  neu ‘nodau’). Cyflwynir i’r Comisiwn Elusennau pan sefydlir yr elusen. Rhaid  cyflwyno unrhyw newidiadau i’r Comisiwn Elusennau hefyd. Os na allwch ddod o  hyd i ddogfen lywodraethu’r elusen, cysylltwch â’r Comisiwn Elusennau.  Yn dibynnu ar eich math o elusen, gall y  ddogfen lywodraethu fod yn ‘gyfansoddiad’, ‘memorandwm ac erthyglau  cymdeithasu’, ‘gweithred ymddiriedolaeth neu ewyllys’.

grwpio buddsoddiadau sy’n dangos nodweddion tebyg, fel cyfranddaliadau, bondiau ac eiddo.

mae’n cynnwys elusen sy’n ceisio defnyddio ei holl fuddsoddiadau i greu effaith gadarnhaol yn unol â dibenion yr elusen, ochr yn ochr â’r gwaith o ddyfarnu grantiau neu ddarparu rhaglenni elusennol. Gallai hyn gynnwys defnyddio dulliau buddsoddi cyfrifol, buddsoddi effaith a buddsoddi cymdeithasol. Bydd dull effaith wirioneddol fel arfer yn cynnwys meddwl am fuddsoddiadau ar sbectrwm, gyda rhai buddsoddiadau’n cyd-fynd yn agos iawn â dibenion yr elusen ac eraill sy’n cyfrannu’n fwy eang at ddibenion yr elusen. Gall dull effaith wirioneddol gynnwys buddsoddiadau ariannol a chymdeithasol.

mae’n caniatáu i ymddiriedolwyr wario’r enillion cyfalaf ar y gwaddol yn ogystal â’r incwm. Mae dyletswyddau penodol gan ymddiriedolwr elusen sydd â gwaddol parhaol sy’n defnyddio’r dull elw gwirioneddol.

sut mae buddsoddwyr yn rhannu eu portffolios ymysg gwahanol asedau, er enghraifft cyfranddaliadau, asedau incwm sefydlog, ac arian parod. Mae buddsoddwyr fel arfer yn ceisio cydbwyso risgiau a gwobrwyon ar sail nodau ariannol, parodrwydd i dderbyn risg, a’r gorwel buddsoddi.

Tegwch, Amrywiaeth a Chynhwysiant

ystyried ffactorau amgylcheddol, cymdeithasol a llywodraethu wrth asesu cyfleoedd buddsoddi, fel arfer fel dull o gynyddu gwerth hirdymor cwmni. Ni fydd y dull hwn o reidrwydd yn osgoi gwrthdaro â dibenion yr elusen, er enghraifft gallai ESG sgorio cwmnïau tybaco yn erbyn ei gilydd ar sail eu perfformiad amgylcheddol, cymdeithasol a llywodraethu, ond gall buddsoddi yn unrhyw un o’r cwmnïau hyn olygu gwrthdaro o hyd â dibenion elusen iechyd.

gweler cyfranddaliadau

gweler parodrwydd i dderbyn risg

ym mis Tachwedd 2023 cyhoeddodd yr Awdurdod Ymddygiad Ariannol ddatganiad polisi yn nodi rheolau ar gyfer y drefn SDR newydd, gan gynnwys set o labeli buddsoddi sy’n addas i ddefnyddwyr a fydd yn dod i rym yn 2024. Bydd y labeli hyn yn pennu safonau sylfaenol ar gyfer cynhyrchion buddsoddi sydd â thermau cysylltiedig ag ESG yn eu henw, mewn ymgais i atal ‘gwyrddgalchu’. Bydd y labeli’n cynnwys y canlynol:

• ‘Ffocws o ran Cynaliadwyedd’
• ‘Ffactorau sy’n Gwella Cynaliadwyedd’
• ‘Effaith o ran Cynaliadwyedd’
• ‘Nodau Cymysg o ran Cynaliadwyedd’

Mae meini prawf cymhwyso ar gyfer pob label – rhaid i bob cynnyrch buddsoddi fod ag amcan cynaliadwyedd a rhaid i o leiaf 70% o’i asedau gyd-fynd â’r amcan hwnnw.

edrychir ar orwelion amser tymor byr, tymor canolig a thymor hir yn Egwyddor 4. Mae gorwel amser hir iawn mewn buddsoddiad elusennol fel arfer yn cyfeirio at elusennau sydd â strategaeth i fodoli am 20 mlynedd a mwy. Gallai’r strategaeth hon gynnwys cynnal gwaddol, codi arian ar gyfer gwaddol (fel yn achos Sefydliadau Cymunedol) neu adeiladu cronfeydd wrth gefn digonol i sicrhau cynaliadwyedd dros y tymor hwy.

fel arfer ar gyfer gwaddol parhaol ‘buddsoddiad’, mae angen i ymddiriedolwyr geisio cynnal gwerth y rhodd wreiddiol yn barhaol. Fel arfer,  mae hyn yn cael ei wneud drwy wario’r incwm a gynhyrchir gan y gwaddol yn  unig, neu drwy fabwysiadu dull elw gwirioneddol (gweler isod). Mae modd  defnyddio arian at ddibenion cyffredinol yr elusen neu at ddibenion mwy  cyfyng yn unol â dymuniadau’r rhoddwr. Fel arfer ar gyfer gwaddol parhaol  ‘ymarferol’, rhaid defnyddio’r gwaddol at ddiben penodol neu at ddibenion yr  elusen a allai gynnwys tir, elusendai neu adeiladau hanesyddol. Gall fod  gwahaniaethau o ran y rheolau ar gyfer gwaddol parhaol a gall cyfyngiadau  amrywio. Os oes amheuaeth, dylai ymddiriedolwyr ofyn am eglurhad gan y  Comisiwn Elusennau neu gyngor cyfreithiol.

fel arfer arian sy’n cael ei dderbyn o apêl codi arian/rhoddwr sydd wedyn yn cael ei fuddsoddi i gynhyrchu elw (o incwm neu dwf cyfalaf) i’w wario ar ddibenion yr elusen yn unol ag unrhyw gyfyngiadau a osodir ar y rhodd. Gall ymddiriedolwyr ddewis gwario’r gwaddol os dymunant ac nid oes angen cadw gwerth y gwaddol yn barhaol.

gwerthu’r cyfan neu rai o’r daliadau mewn cwmni. Gallai hyn fod oherwydd bod y cwmni’n tanberfformio neu nad yw bellach yn cyd-fynd ag amcanion buddsoddi ond mae’n digwydd fel arfer i gyfeirio at werthu daliadau’n derfynol pan nad yw targedau ymgysylltu wedi cael eu cyrraedd gan gwmni a/neu pan mae cwmni’n gweithredu’n groes i ddibenion elusen.

fel arfer elusen â gwaddol sydd wedi dewis amserlen ar gyfer gwario ei holl waddol.

‍

mae ‘gwerth enwol’ unrhyw ased yn aros yr un fath dros amser – felly byddai rhodd o £100 ganrif yn ôl yn dal i gael ‘gwerth enwol’ o £100 heddiw. I’r gwrthwyneb, mae’r ‘gwerth real’ yn ystyried chwyddiant. Byddai prynu’r un faint o nwyddau y gallech eu prynu gyda £100 ganrif yn ôl bellach yn gofyn am £5,000, felly mae ‘gwerth real’ £100 wedi gostwng.

mae’n cyfeirio at ba mor hawdd y mae modd troi buddsoddiad yn arian parod. Po fwyaf hylifol yw ased, yr hawsaf yw ei droi’n ôl yn arian parod. Bydd llawer o elusennau, yn enwedig y rheini sydd â gwahanol fathau o fuddsoddiadau, yn asesu ‘hylifedd’ eu buddsoddiadau – fel arfer, gall cyfranddaliadau sy’n cael eu masnachu ar gyfnewidfa stoc gael eu troi’n arian parod yn gyflym iawn, tra gall tir neu eiddo gymryd amser i’w gwerthu.

arian parhaus o fuddsoddiadau, er enghraifft llog a delir ar arian parod mewn cyfrif banc, difidendau a delir ar gyfranddaliadau, rhent a delir ar adeilad neu log a delir ar fond.

mae’n cael ei ddefnyddio fel arfer i gyfeirio at y cyfarwyddiadau  ffurfiol a roddir gan yr ymddiriedolwyr i reolwyr neu gynghorwyr buddsoddi’r  elusen a/neu’r contract rhwng yr elusen a’i reolwyr neu gynghorwyr buddsoddi.  Fel arfer, bydd hyn yn cynnwys cadarnhad y bydd y buddsoddiadau’n cael eu  rheoli yn unol â’r polisi buddsoddi.

gweler portffolio pwrpasol

mae marchnadoedd cyhoeddus yn cyfeirio at fasnachu buddsoddiadau ar gyfnewidfa gyhoeddus neu farchnad stoc, er enghraifft y FTSE 100. Mae marchnadoedd preifat yn fuddsoddiadau nad ydynt yn cael eu masnachu ar gyfnewidfa gyhoeddus na marchnad stoc, er enghraifft am eu bod yn eiddo i deulu neu’n rhy fach i’w masnachu’n gyhoeddus. Mae buddsoddiadau cymdeithasol fel arfer yn cael eu gwneud mewn marchnadoedd preifat gan fod y cwmnïau’n rhy fach neu ar gam rhy gynnar i fasnachu ar farchnadoedd cyhoeddus, neu’n poeni am wanhau eu heffaith fel cwmni cyhoeddus.

mae’r termau parodrwydd i dderbyn risg a goddefiant risg yn aml yn cael eu defnyddio’n gyfnewidiol. Yn nodweddiadol, goddefiant risg yw lefel y risg y gall y mudiad ei derbyn fesul risg unigol, ond parodrwydd i dderbyn risg yw cyfanswm y risg y gall mudiad ei dderbyn ar draws y portffolio buddsoddi.

pan fydd cyfranddaliadau’n eiddo i gwmni, gall yr unigolyn neu’r mudiad sy’n berchen ar y cyfranddaliadau (‘y cyfranddaliwr’) bleidleisio yng Nghyfarfod Cyffredinol Blynyddol y cwmni. Mae penderfyniadau’n cael eu cyflwyno, fel arfer ar y camau gweithredu y mae’r cwmni’n eu cymryd, fel cyflogau’r Prif Swyddog Gweithredol neu fabwysiadu polisi amgylcheddol, ac yna gall cyfranddalwyr bleidleisio ar y penderfyniadau. Fel arfer, rheolwr buddsoddi sy’n pleidleisio ar ran yr elusen.

mae’n nodi amcanion buddsoddi elusen a sut mae’n bwriadu eu  cyflawni. Cyfeirir yn aml at y polisi ysgrifenedig fel ‘Datganiad Polisi  Buddsoddi’.    I elusennau llai sy’n buddsoddi arian mewn cyfrif banc yn bennaf, gall y  polisi buddsoddi gael ei gynnwys o fewn polisi cronfeydd wrth gefn neu  reoliadau ariannol cyfredol. Am ragor o wybodaeth, gweler elusennau llai sy’n  buddsoddi arian yn bennaf.

casgliad o fuddsoddiadau. Gallai ‘portffolio’ yr elusen gynnwys amrywiaeth o  fuddsoddiadau fel cyfranddaliadau, bondiau, eiddo neu dir.

fel arfer ddim ond ar gael i elusennau sydd â swm mawr i’w fuddsoddi neu sy’n fodlon talu ffioedd uwch. Bydd rheolwr buddsoddi yn creu portffolio buddsoddi wedi’i deilwra i’r elusen, a gallai hyn gynnwys eithrio neu dargedu cwmnïau neu asedau penodol yn unol â Pholisi Buddsoddi’r elusen. Mae’r dull hwn hefyd yn caniatáu i’r elusen wneud penderfyniadau ynghylch cyfranddalwyr yn pleidleisio ar gwmnïau yn y portffolio. Cyfeirir at y dull hwn hefyd fel un sydd â ‘mandad ar wahân’.

mae prif farchnadoedd fel arfer yn cyfeirio at ble mae cyfranddaliadau (neu warannau eraill fel bondiau) yn cael eu gwerthu’n uniongyrchol i’r buddsoddwr yn hytrach na chael eu masnachu ymysg buddsoddwyr. Mae marchnadoedd eilaidd yn cyfeirio at ble mae cyfranddaliadau (neu warannau eraill) yn cael eu masnachu ymysg buddsoddwyr. Gall hyn fod yn ystyriaeth bwysig i’r elusennau hynny sy’n ceisio manteisio i’r eithaf ar effaith eu buddsoddiadau. Er enghraifft, efallai y bydd gan fuddsoddwyr lai o allu i ddylanwadu ar ymddygiad cwmni lle mae cyfranddaliadau’n cael eu masnachu mewn marchnad eilaidd a bydd buddsoddwr arall yn eu disodli os ydynt yn dewis gwerthu eu cyfranddaliadau. Mae’n debygol y bydd angen cydweithio ar raddfa fwy er mwyn sicrhau newid mewn marchnadoedd eilaidd.

gall pob elusen yng Nghymru a Lloegr wneud buddsoddiadau, ac mae’r pwerau hyn fel arfer yn dod o ddogfen lywodraethu’r elusen a/neu’r gyfraith. Mae’r Comisiwn Elusennau’n diffinio buddsoddiad yn y sail gyfreithiol i’w ganllawiau CC14 i gynnwys unrhyw wariant ar rywbeth fydd, gobeithio, yn arwain at elw ariannol ac mae’n nodi’r ystod eang o strategaethau a ddefnyddir gan elusennau wrth iddynt ddefnyddio eu harian.

pwyllgor sy’n adrodd i’r bwrdd ac sy’n ymwneud i ryw raddau â buddsoddiadau’r  elusen. Efallai y bydd gan y pwyllgor awdurdod dirprwyedig gan y bwrdd i  wneud penderfyniadau penodol sy’n ymwneud â buddsoddiadau ac i oruchwylio’r  buddsoddiadau a/neu unrhyw reolwyr a chynghorwyr buddsoddi. Yn llai aml, bydd  y pwyllgor yn cynghori ac yn gwneud argymhellion i’r bwrdd ond ni fydd ganddo  unrhyw bwerau i wneud penderfyniadau. Mae modd galw’r pwyllgor yn “Pwyllgor  Buddsoddiadau”, “Pwyllgor Cyllid” neu derm tebyg.

trefniant lle mae cynghorydd buddsoddi yn gwneud argymhellion am bortffolio’r elusen ond bod angen caniatâd yr elusen cyn gwneud penderfyniadau buddsoddi, er enghraifft cyn prynu neu werthu asedau yn y portffolio.

trefniant lle mae rheolwr/cynghorydd buddsoddi yn gwneud penderfyniadau yn ôl ei ddisgresiwn a’i farn am bortffolio buddsoddi’r elusen, er enghraifft pa asedau i’w prynu a’u gwerthu ar gyfer yr elusen, ar ran yr elusen ac yn unol â’r Polisi Buddsoddi y cytunwyd arno.

fel arfer mudiad sy’n buddsoddi arian ar ran yr elusen o fewn y paramedrau a nodir ym mholisi buddsoddi’r elusen. Gall gwasanaethau hefyd gynnwys cyngor ar strategaeth risg a buddsoddi; rheoli arian; monitro ac adolygu buddsoddiadau ond bydd y cyngor hwn fel arfer yn cael ei gyfyngu i gynhyrchion a gynigir gan y mudiad. Gallai rheolwr buddsoddi gynnig cronfa gyfun i elusennau fuddsoddi ynddi a/neu ddarparu gwasanaeth portffolio pwrpasol. Mae modd defnyddio’r term rheolwr asedau a rheolwr cyfoeth hefyd.

mae’n cael ei ddefnyddio fel arfer i gyfeirio at reolwyr buddsoddi sy’n cynnig cronfa gyfun i elusennau fuddsoddi ynddi, ond weithiau mae’n cael ei ddefnyddio’n gyfnewidiol gyda rheolwr buddsoddi.

fel arfer mae’n cyfeirio at bortffolio elusen neu gronfa gyfun sy’n osgoi buddsoddi mewn diwydiannau penodol, neu’n cyfyngu ar lefel y refeniw y mae cwmni yn y portffolio yn ei gael gan ddiwydiant penodol. Er enghraifft, gallai elusen iechyd sgrinio’r holl fuddsoddiadau mewn tybaco a chyfyngu ar fuddsoddiadau mewn unrhyw gwmni sy’n cael mwy na 10% o’i refeniw o werthu bwyd sothach. Cyfeirir at hyn weithiau fel ‘sgrinio negyddol’. I’r gwrthwyneb, mae ‘sgrinio cadarnhaol’ yn gweithio i gynnwys y cwmnïau neu’r diwydiannau hynny sy’n hyrwyddo dibenion yr elusen neu’n creu amgylchedd galluogi i hyrwyddo’r dibenion.

• Ystyr ymgysylltu yw pan fydd rheolwr buddsoddi (neu elusen ei hun weithiau) yn cyfathrebu drwy gyfarfodydd, galwadau neu ohebiaeth ysgrifenedig gyda’r cwmnïau a’r cronfeydd y mae buddsoddiadau’n cael eu gwneud iddynt. Dylid bod wedi nodi targedau clir fel newidiadau yn arferion busnes neu ddiogelwch gweithlu’r cwmni. Dylid cael strategaeth uwchgyfeirio hefyd o ran beth fydd yn digwydd os na fydd targedau’n cael eu cyrraedd, gan gynnwys gwaredu yn y pen draw (gwerthu’r holl gyfranddaliadau). Mae modd ymgysylltu ar lefel elusen unigol, ar y cyd â buddsoddwyr eraill ac ar lefel darparwr gwasanaeth gan reolwr buddsoddi.
• Mae stiwardiaeth yn broses ehangach o weithio i sicrhau’r gwerth gorau posibl o’r portffolio dros y tymor hir a gwella ymarfer drwy amrywiaeth o ddulliau, gan gynnwys ymgysylltu, ffeilio penderfyniadau, pleidleisio mewn cyfarfodydd cyfranddalwyr, dylanwadu ar lunwyr polisïau, cyfrannu at ymchwil a chymryd rhan mewn trafodaethau cyhoeddus.

mae’r Egwyddorion yn defnyddio’r term tegwch (equity) yn hytrach na  chydraddoldeb (equality). Mae cydraddoldeb yn golygu bod pob unigolyn neu  grŵp yn cael yr un adnoddau neu gyfleoedd. Ystyr tegwch yw cydnabod bod gan  bob unigolyn neu grŵp amgylchiadau gwahanol a bydd angen i’r broses o  ddyrannu adnoddau a chyfleoedd ystyried amgylchiadau unigolyn er mwyn sicrhau  canlyniad cyfartal.

dylai ymddiriedolwr ymgymryd â’r rôl hon ym mhob achos bron, a bydd y  tasgau’n cynnwys monitro gweinyddiaeth ariannol yr elusen a goruchwylio  proses rheoli risg ariannol yr elusen. Mae’r Trysorydd yn adrodd i fwrdd yr  ymddiriedolwyr sydd â chyfrifoldeb ar y cyd am oruchwylio yn y pen draw. Bydd  hyd a lled y rôl yn amrywio yn ôl maint a chymhlethdod gweithrediadau’r  elusen.

cynnydd yng ngwerth sylfaenol ased dros amser, er enghraifft y cynnydd ym mhris cyfranddaliad neu werth adeilad. Gall buddsoddiadau ostwng yn ogystal â chynyddu. Pan fydd buddsoddiadau’n gostwng, bydd colledion cyfalaf. Fel arfer, mae enillion a cholledion cyfalaf
yn cael eu gwireddu adeg gwerthu’r asedau.

nyddir gan rai elusennau, yn enwedig prifysgolion, i gyfeirio at reoli arian parod, arian sy’n debyg i arian parod a buddsoddiadau mwy hylifol eraill i sicrhau bod ganddynt ddigon o arian i fodloni gofynion gwario.

unigolion sydd â rheolaeth dros brosesau rheoli a gweinyddu elusen a  chyfrifoldeb cyfreithiol am hynny. Mae’r ymddiriedolwyr yn cyflawni dibenion  yr elusen. Fe’u gelwir hefyd yn aelodau bwrdd, cyfarwyddwyr, llywodraethwyr.  Lle mae’r Egwyddorion yn cyfeirio at ‘pob ymddiriedolwr’, mae’r rhain yn  gamau y dylai’r bwrdd llawn eu cymryd, y rheini sydd ag arbenigedd mewn  cyllid/buddsoddiadau a’r rheini sydd â meysydd arbenigedd eraill.